Lindeboom Instituut

Nieuws

Op vrijdag 2 juni sprak Stef Groenewoud zijn inaugurele rede uit. Ter gelegenheid van deze inaugurele rede is er op vrijdagochtend een symposium georganiseerd met als thema “de Zorgende gemeenschap.” De oratie, die werd gehouden in de Janskerk te Utrecht, had de titel: “Waar je woont is hoe je sterft: Ethische reflecties op recht(v)(w)aardige zorg rond het levenseinde.”

Het Lindeboom Instituut heeft Stef Groenewoud per 1 september 2022 als bijzonder hoogleraar Ethiek van de zorg aan de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht benoemd. Hij is als gezondheidswetenschapper en ethicus verbonden aan IQ Healthcare, een onderdeel van het Radboudumc en een wetenschappelijke afdeling die zich inzet voor kwaliteitsverbetering binnen de zorg.

In dit artikel vindt u een samenvatting van de oratie.

Tijdens zijn oratie heeft hij twee kernthema’s uit zijn werk – goede zorg rond het levenseinde en geografische variatie – met elkaar verbonden en daarop ethisch gereflecteerd.

Volgens Groenewoud gaat er veel goed in de verbetering van de zorg rond het levenseinde, maar er zijn in de kwaliteit, de kosten en het gebruik van de levenseindezorg – soms grote – verschillen tussen regio’s. Dit gaat bijvoorbeeld over de behandeling bij kanker, de manier waarop palliatieve zorg wordt geleverd, maar ook over het euthanasiepercentage. Er bestaat aanzienlijke variatie in de incidentie van euthanasie in Nederlandse gemeenten. De tweeledige vraag die rijst is: “in hoeverre zijn geografische verschillen in de levenseinde zorg in het algemeen, en specifiek bij euthanasie nu een (moreel) probleem en als het dat is; wat kunnen we er dan aan doen?

Om die beantwoorden moeten de regiovariatie in levenseindezorg verder bestudeerd worden. Groenewoud beschrijft eerst de benadering van de vraag als “kennispuzzel.” De kennispuzzel is een vraag naar feiten, kwantitatieve en kwalitatieve gegevens. In dit geval gaat het over de frequentie waarmee diverse vormen van zorg rond het levenseinde worden gegeven, al dan niet als percentage van het aantal overledenen in een gebied.

De volgende uitdaging is een praktische puzzel: hoe maken we onderscheid tussen acceptabele, gewenste, variatie enerzijds en onacceptabele, ongewenste variatie anderzijds. Maar het gaat ook over de vraag hoe de ongewenste variatie gereduceerd kan worden.

Het is echter te mager om deze vragen alleen als praktische puzzel te benaderen. De zoektocht naar goede zorg rond het levenseinde is ook een ethische puzzel. Het discours van effectieve, ineffectieve, laat staan efficiënte zorg, is hiervoor niet toereikend en niet passend. Zeker niet als het gaat om een onderwerp als euthanasie.

Een standaard verklaring voor regionale verschillen is vaak dat de zorgbehoefte van mensen per regio verschilt. Maar het begrip zorgbehoefte verandert ook met de tijd. Zo is euthanasie in veel gevallen “niet langer een uiterste redmiddel om een vreselijke dood te voorkomen, maar een manier om te ontsnappen aan een vreselijk leven” (Boer, 2021). Een andere veel gehoorde verklaring is dat voorkeuren van mensen nu eenmaal verschillen per regio. Volgens Groenewoud staat een sterk op individuele autonomie en zelfbeschikking gebaseerd mensbeeld echter ver af van de werkelijkheid dat alle mensen van nature sociale wezens zijn, die alleen tot hun bestemming komen in een leven in gemeenschap. Kortom: bij  beslissingen rond het levenseinde gaat het niet alleen om het individu ‘patiënt’.

Groenewoud constateert dat in de huidige benadering van het probleem van ‘geografische verschillen in de zorg’ een ethisch of normatief kader ontbreekt en stelt een aantal alternatieve denkkaders voor.

Het betreft enerzijds het op neocalvinistische en christelijk filosofische leest geschoeide Normatieve Praktijk Model en anderzijds kernthema’s uit het Katholiek Sociaal Denken.

Binnen het Normatieve Praktijkmodel is het kwaliteitsdenken in de zorg, en meer specifiek methoden en strategieën voor zowel het duiden als terugdringen van ongewenste variatie in zorggebruik, – kwaliteit en -kosten, en in dit geval dus in zorg rond levenseinde, gebaat bij i) een moreel realistisch concept van goede zorg, ii) het besef dat zorgende relaties een intrinsieke waarde hebben; iii) een structuur van normen en regels voor goede zorg, die voorziet in helderheid en taal om op begripvolle wijze met elkaar na te denken over een goede zorgpraktijk; iv) de erkenning dat ethiek hierin een centrale plaats heeft; v) een explicitering van waarden die richting geven aan de zorgpraktijk.

Groenewoud geeft aan dat hij in zijn werk de komende vier jaar twee accenten wil leggen: goede zorg rond het levenseinde en rechtvaardigheidsvraagstukken in de zorg. Hij wil bijdragen door onderwijs, verschillende onderzoeken, projecten en het aangaan van samenwerkingsverbanden met o.a. De Christelijke Zorgverzekeraar. Daarbij geeft hij aan dat hij zichzelf beschouwt als moreel realist: het morele goede ligt besloten in de wereld om ons heen en kan ontdekt worden. Daarnaast beschouwt hij het in gesprek blijven met de ander als een kern van de theologisch ethische taak in haar bezinning op het leven in de democratische rechtsstaat. Daarmee zal zijn werk een brug slaan tussen de christelijke ethische kerndoelen van het Lindeboom Instituut en het onderzoek in de breedte van de zorg, waarin waarden, normen en ethische grondbeginselen kunnen verschillen.

Komend academijaar start Wieke Ligtenberg onder begeleiding van prof. dr. Stef Groenewoud en prof. dr. Theo Boer aan een promotie onderzoek over regiovariatie bij euthanasie. Wieke vertelt er meer over.

“Mijn naam is Wieke Ligtenberg en vanaf september start ik onder begeleiding van Stef Groenewoud en Theo Boer aan een promotie onderzoek a.d.h.v. de vraag: Waarom komt euthanasie in Nederland in sommige plaatsen veel vaker voor dan elders? Een verdiepend en duidend onderzoek met een grounded theory design uitmondend in een ethische beschouwing. Dit onderzoek sluit goed aan bij mijn eerdere ervaringen met kwalitatieve methoden en normatieve reflectie die ik opdeed tijdens mijn studietijd aan de Universiteit Utrecht (Algemene Sociale Wetenschappen en Applied Ethics). Na de afgelopen vier jaar gewerkt te hebben als onderzoeker en docent bij Amsterdam UMC en Fontys Hogeschool, ben ik enthousiast om nu aan de slag te gaan met een promotieonderzoek in de medische ethiek.

In dit project wordt verdiepend onderzoek gedaan in regio Doetinchem en Alkmaar, om de couleur locale van de euthanasiepraktijk in deze gebieden in kaart te brengen. Verder wordt er gewerkt aan de verzameling en bundeling van ervaringsverhalen van huisartsen met euthanasie. Ten slotte volgt er een ethische duiding van het fenomeen geografische verschillen in de euthanasiepraktijk. Uiteindelijk hoop ik door het in kaart brengen en duiden van regionale verschillen en ervaringen van huisartsen met euthanasie een inhoudelijke bijdrage te leveren aan de doordenking van een van de grote medisch ethische vraagstukken van deze tijd, namelijk de vragen die spelen rond het levenseinde.”

 

 

 

Dinsdag 23 mei zal CMF-Nederland een avond organiseren over het thema gebedsgenezing.

“Op 24 april 2023 zal Dick Kruijthoff, huisarts, promoveren op zijn onderzoek Healing after Prayer, an interdisciplinary case studyDe aanleiding voor zijn promotie onderzoek was een voor hem onverklaarbare genezing op gebed van een van de patiënten uit zijn praktijk. Naar aanleiding hiervan is hij begonnen met een promotieonderzoek aan het VU Medisch Centrum in Amsterdam. Samen met een team van (medische) specialisten heeft hij casussen verzameld en grondig onderzocht. Zijn dit opmerkelijke genezingen waar wel een medische verklaring voor is, of zijn ze medisch onverklaarbaar? Daarnaast heeft Dick Kruijthoff middels analyse van diepte-interviews met betrokkenen gekeken naar wat er (nog meer) gebeurt op het moment dat iemand een genezing op gebed ervaart.

Gebedsgenezing is een thema wat veel christenen bezig houdt, maar er is niet of nauwelijks wetenschappelijk onderzoek hiernaar. Het is dan ook uniek dat er nu op deze manier onderzoek is gedaan naar gebedsgenezing. Daarom willen we als CMF-Nederland op dinsdag 23 mei een avond beleggen over dit thema. Hoofdspreker is Dick Kruijthoff, hij zal vertellen over zijn onderzoek en zijn bevindingen. Daarnaast zal er een panel worden gehouden met Dick Kruijthoff, Rick Paul (chirurg n.p.) en Gerrit Glas (psychiater en filosoof). De laatstgenoemden waren ook nauw betrokken bij dit promotieonderzoek.”

Lees hier meer over praktische informatie en aanmelding.

Op vrijdag 2 juni 2023 spreekt Stef Groenewoud zijn inaugurele rede uit, getiteld: “Waar je woont is hoe je sterft? Ethische reflecties op recht(v)(w)aardige zorg rond het levenseinde”.

De bijeenkomst vindt plaats in de Janskerk, Janskerkhof 26 in Utrecht en begint om 15.00 uur. Dit sluit aan op het symposium over “De Zorgende Gemeenschap.”

Aanmelding verloopt via de website van de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht.

 

Oratie 2 juni

 

Symposium ter gelegenheid van de inauguratie van prof. dr. Stef Groenewoud

“Gezondheid is voor iedereen belangrijk. Het helpt mensen om een goed leven te leiden, zelf en met elkaar. Wanneer de gezondheid wankelt, wil iedereen kunnen rekenen op goede, toegankelijke en betaalbare zorg en ondersteuning op basis van de (para)medische, verpleegkundige en gemeentelijke expertise. Die zorg staat echter toenemend onder druk. Als we niets doen, dreigt de zorg vast te lopen. We moeten daarom aan de slag. De zorgsector, de politiek en de samenleving als geheel; alleen samen kunnen we de zorg toekomstbestendig maken.”

Dit zijn de openingszinnen van de tekst van het Integraal Zorgakkoord (IZA): de routekaart voor de zorg voor de jaren 2023 tot en met 2026. Het beleid dat in het IZA wordt geschetst, bevat elementen van marktwerking en competitie (zorg moet waarde toevoegen, doelmatig zijn, de beste zorg moet ingekocht worden), maar bespreekt ook de noodzaak van samenwerking, eigen verantwoordelijkheid en preventie. Welke ideologische opvattingen over een rechtvaardig zorgstelsel bieden de beste waarborgen voor een toekomstbestendige gezondheidszorg, die voor iedereen toegankelijk is – ongeacht afkomst, achtergrond, inkomen of woonplaats?

In dit symposium

  1. Verkennen we de meerwaarde van drie ideologische invalshoeken:
    • Gereguleerde marktwerking, met spreker dr. David Ikkersheim
    • De Rooms-Katholieke Sociale Leer, (gebaseerd op de principes van menselijke waardigheid, proportionaliteit, subsidiariteit en ‘the common good’) met spreker dr. Richard Steenvoorde;
    • De sociale gemeenschap als drager van moreel kapitaal: Roel Kuiper.
  2. Ontdekken we dat de toegankelijkheid, beschikbaarheid en kwaliteit van de zorg niet overal in ons land niet overal gelijk zijn: er zijn belangrijke geografische verschillen (spreker: Gert Westert)
  3. Lichten we achtereenvolgens drie cases uit, als voorbeeld van toegankelijke, betaalbare en kwalitatief hoogwaardige zorg voor iedereen die het nodig heeft:
    • “Wat is jouw trompet? Positieve Gezondheid in de praktijk”: Andre Heuvelman over hoe hij ondanks zijn fysieke beperking top-trompettist werd bij o.a. het Rotterdams Filharmonisch Orkest.
    • “Hoe betrekken we het informele zorgnetwerk onder migranten?” Jennifer van den Broeke, Stichting Pharos
    • “Terminale zorg doe je samen”: Vrijwilligersnetwerk palliatieve terminale thuiszorg van de Nederlandse Patientenvereniging. Arianne Diepeveen, NPV.

Programma 

Locatie: Theologische Universiteit, Plompetorengracht 3, Utrecht 

09.30u Inloop met koffie en thee

10.00u Welkom 

Prof. dr. George Harinck, rector van de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht en prof. dr. Stef Groenewoud 

Blok 1: Drie visies op de inrichting van een rechtvaardig, toekomstbestendig zorgstelsel  

  • David Ikkersheim 
  • Richard Steenvoorde 
  • Roel Kuiper

Blok 2: De zorg is niet overal in Nederland hetzelfde

Prof. dr. Gert P. Westert, Radboud Universiteit Nijmegen
Met reacties van David Ikkersheim, Richard Steenvoorde en Roel Kuiper

Lunch

Blok 3: Drie praktijkvoorbeelden van zelf- en ‘samenredzaamheid’

  • Jennifer van den Broeke (Pharos) 
  • André Heuvelman 
  • Arianne Diepeveen (NPV)

14.00u Afsluiting 

Aanmelding loopt via de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht.

Aansluitend op dit symposium spreekt om 15.00u prof. dr. Stef Groenewoud zijn oratie uit in de Janskerk. Lees er hier meer over.
De tekst op deze pagina is ontleend aan de pagina van de tukampen.nl

Afscheidsrede Henk JochemsenOp vrijdag 10 februari 2023 heeft prof. dr. ir. Henk Jochemsen zijn afscheidsrede als bijzonder hoogleraar aan de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht gehouden. Hij was bijzonder hoogleraar aan de VU van 1998-2009 en aan de TU Kampen|Utrecht in 2020-2022.

Prof. Jochemsen gaf tijdens de samenkomst een afscheidscollege getiteld: “Naar een hermeneutische benadering van ethiek van nieuwe technologieën in de geneeskunde”.

Wij zijn prof. dr. Henk Jochemsen erg dankbaar voor zijn jarenlange inzet voor het Lindeboom Instituut.

Wilt u de afscheidsrede graag nalezen? U kunt hier de volledige tekst vinden.

Lees hier meer over de opvolger voor de Lindeboom Leerstoel: prof. dr. Stef Groenewoud.

Stef Groenewoud: www.jonneke.nl

Op vrijdag 2 juni 2023 om 15.00u zal prof. dr. Stef Groenewoud zijn oratie houden  in het kader van zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar Ethiek van de Zorg aan de Theologische Universiteit Kampen|Utrecht. De oratie zal plaatsvinden in de Janskerk te Utrecht.

De oratie heeft het thema: geografische verschillen in de zorg rond het levenseinde in relatie tot perspectieven op waardigheid en waardig sterven.

U bent van harte uitgenodigd hierbij aanwezig te zijn. Meer informatie over de aanmelding zal t.z.t. gepubliceerd worden op deze pagina.

Werkt u in de zorg en krijgt u in uw beroepspraktijk regelmatig te maken met zorgethische vragen? Dan is de leergang ‘Ethiek van de zorg vanuit christelijk perspectief’ voor u bedoeld.

Met twaalf deelnemers was de eerste editie van de leergang Ethiek van de Zorg een succes. Daarom wordt komend jaar een nieuwe editie georganiseerd van de leergang Ethiek van de Zorg door het Lindeboom Instituut in samenwerking met de Theologische Universiteit Kampen | Utrecht, de Christelijke Hogeschool Ede en weetwatjegelooft.nl.

In de leergang worden zorgprofessionals toegerust om vanuit een christelijk perspectief zorgethische vragen te herkennen, te analyseren en met vertrouwen in  hun eigen organisatie aan de orde te stellen. De leergang biedt actuele theoretische onderbouwing op het gebied van medisch-ethische vraagstukken. Daarbij maken we gebruik van casuïstiek uit uw eigen beroepspraktijk, zodat de nieuw opgedane kennis en vorming relevant en direct toepasbaar is.

Deze editie van de leergang bestaat uit acht cursusdagen in de periode van 16 januari tot 8 mei 2023.

Lees op de website van weetwatjegelooft.nl meer over de leergang en de mogelijkheid om u aan te melden.

Het bestuur van het Lindeboom Instituut benoemt Teunis Brand per 1 september 2022 tot directeur. Hij is momenteel al bij de stichting werkzaam als redacteur en communicatiemedewerker. Hij volgt Sander Luitwieler op, die onlangs afscheid nam.

Dirk van Schepen, voorzitter van het bestuur: “Met Teunis krijgen we iemand die ons werk en onze uitdagingen van binnenuit kent en die direct mee vorm kan geven aan de doelen waar we de komende jaren met elkaar aan gaan werken. Hij is iemand die vertrouwd is met ons gedachtegoed, zich heeft laten kennen als een goede communicator en organisator en bovendien als plezierig in de samenwerking. We zien uit naar wat zijn nieuwe rol hem en ons zal brengen.”

“Ik heb veel zin om aan de slag te gaan met deze uitdaging. Ik heb veel geleerd van mijn voorganger Sander Luitwieler en ook van Simon Polinder, die na het vertrek van Sander onze interim-directeur was. Ik wil me in mijn nieuwe rol sterk maken voor vernieuwing en verjonging van onze beweging”, aldus Teunis.

Teunis Brand is sinds augustus 2019 werkzaam bij het Lindeboom Instituut en Stichting voor Christelijke Filosofie als redacteur en communicatiemedewerker. Teunis Brand studeerde economie in Rotterdam en volgde de master Christian Studies of Science and Society aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij werkte eerder als projectonderzoeker bij het Wetenschappelijke Instituut van de ChristenUnie en als promovendus aan Wageningen University. In 2020 verdedigde hij zijn proefschrift over bedrijfsethiek.

Teunis Brand wordt ook directeur van Stichting voor Christelijke Filosofie.

Dr. Stef Groenewoud nieuwe Lindeboomhoogleraar

Het Prof. dr. G.A. Lindeboom Instituut benoemt dr. Stef Groenewoud (1977) per 1 september 2022 als bijzonder hoogleraar Ethiek van de zorg aan de Theologische Universiteit Kampen | Utrecht. Groenewoud is als gezondheidswetenschapper en ethicus verbonden aan IQ Healthcare, een wetenschappelijke onderzoeksafdeling van het Radboudumc.

Stef Groenewoud volgt prof. dr. Theo Boer op, die in 2019 afscheid nam als houder van de Lindeboomleerstoel. Na het vertrek van Theo Boer was de leerstoel tijdelijk op een andere manier ingevuld, met de aanstelling van prof. dr. ir. Henk Jochemsen als onderzoekshoogleraar (sinds 1 juli 2020). Het Lindeboom Instituut en de TU zijn Henk Jochemsen erg dankbaar voor de invulling die hij gaf aan ethische bezinning, onderwijs en toerusting op het gebied van medische ethiek.

Het doel van de Lindeboomleerstoel is bij te dragen aan onderwijs, onderzoek en kennisuitwisseling over medisch-ethische thema’s vanuit christelijk perspectief. Groenewoud zal zich onder andere gaan bezighouden met ethische vragen rond het levenseinde, het gezondheidszorgstelsel en preventieve gezondheidszorg.

Simon Polinder, interim-directeur van het Lindeboom Instituut: “Stef Groenewoud brengt veel kennis, ervaring en een groot netwerk mee op het gebied van gezondheidswetenschappelijk onderzoek en medische ethiek. We zijn daarom erg blij met zijn benoeming als Lindeboomhoogleraar. Ik zie veel mogelijkheden voor kruisbestuiving tussen zijn werk aan het Radboudumc, de ethische bezinning aan de TU en het Lindeboom Instituut.”

Roel Kuiper, rector van de TU: “Verheugend om te zien dat het werk van de Lindeboomleerstoel doorgaat. Er is sinds het werk van prof. dr. J. Douma altijd een sterke band geweest tussen de theologische bezinning aan de TU en de bezinning op medisch-ethische vraagstukken. We zien in Stef Groenewoud een aanwinst voor onze universiteit en ik hoop en verwacht dat hij hier zijn vleugels verder kan uitslaan.”

 

Dr. Stef Groenewoud (foto: www.jonneke.nl)


Loopbaan Stef Groenewoud

Groenewoud studeerde gezondheidswetenschappen en toegepaste ethiek. Van 2001 tot 2008 was hij als onderzoeker verbonden aan de afdeling Beleid en Management Gezondheidszorg van het Erasmus MC. Hij promoveerde in 2008 op een proefschrift over de factoren die het keuzeproces van patiënten in de gezondheidszorg beïnvloeden. Van 2005 tot en met 2013 werkte Groenewoud als consultant voor KPMG Plexus. Zijn adviespraktijk speelde zich hoofdzakelijk af in de ouderenzorg, eerstelijnszorg, GGZ en zorgverzekeraars. Sinds 2013 is hij verbonden aan het Radboudumc, waar veel van zijn onderzoek draait om de gezondheidswetenschappelijke en ethische aspecten van ‘goede zorg rond het levenseinde’, ‘geografische verschillen in de zorg’ en ‘rechtvaardige zorgstelsels’. Sinds 2019 participeert hij in het Moral Compass Project, een meerjarig onderzoeksproject van de Protestantse Theologische Universiteit. Groenewoud is al lange tijd betrokken bij het Lindeboom Instituut: hij was van 2010 tot 2011 directeur van de stichting en maakt sinds 2011 deel uit van de redactie van Lindeboomreeks. Naast zijn werk als hoogleraar voor het Lindeboom Instituut, zal hij verbonden blijven aan het Radboudumc.